Yargıtay Kararları Işığında Uzman Mütalaası (Görüşü) Nedir ve Hukuki Süreçte Nasıl Bir Rol Oynar?

aslankriminal35
2 Ağu
3 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 4 Ağu

Hukuki davalar, özellikle teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren konularda karmaşık bir hal alabilir. Bu gibi durumlarda, davanın tarafları iddialarını veya savunmalarını güçlendirmek için bir uzmandan bilimsel bir görüş alabilir. Bu görüşe uzman mütalaası veya uzman görüşü adı verilir. Peki, mahkemeler ve Yargıtay, bu görüşleri nasıl değerlendiriyor ve bir davanın seyrini nasıl etkiliyor?

Bu blog yazısında, Yargıtay'ın farklı dairelerinden çıkan kararları inceleyerek, uzman mütalaasının hukuki niteliğini, bilirkişi raporuyla farklarını ve adil yargılanma hakkı üzerindeki önemini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Uzman Mütalaası ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)

Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 293. maddesi, dava taraflarına uyuşmazlıkla ilgili bilimsel bir mütalaa alma imkanı tanır. Ancak Yargıtay, bu görüşün hukuki niteliğini belirgin bir şekilde ortaya koyar.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin 2022/14702 K. sayılı kararı, bir işçilik alacağı davasında uzman görüşü ve taleple bağlılık ilkesi arasındaki ilişkiyi inceliyor. Bu kararda, davacının sunduğu uzman mütalaasında yer alan hesaplamalara itibar edilerek bir karar verilmesi, ancak bu mütalaadaki maddi vakıaların (ücret, çalışma süresi vb.) dava dilekçesindeki beyanlarla çelişmesi durumu ele alınıyor. Yargıtay, uzman görüşünün teknik anlamda bir delil olmayıp, onu sunan tarafın yazılı beyanı veya açıklaması niteliğinde olduğunu tekrar vurguluyor. Bu nedenle, uzman görüşünde yer alan maddi vakıalar, dava dilekçesinde belirtilen vakıalar gibi bağlayıcıdır. Mahkeme, davacının kendi beyanını aşarak, bilirkişi raporuna göre daha yüksek bir ücrete hükmettiği için kararı bozuyor. Bu karar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "Taraflarca Getirilme İlkesi" (m. 25) gereği, hakimin, tarafların getirdiği vakıaların dışına çıkamayacağını bir kez daha gösteriyor.

Bilirkişi Raporu ile Uzman Mütalaası Arasındaki Fark

Yargıtay kararları, uzman mütalaasının en önemli işlevlerinden birinin, mahkemece atanan bilirkişi raporunu denetlemek olduğunu vurgular. İki kavram arasındaki temel farkları şöyle sıralayabiliriz:

Özellik	Uzman Mütalaası (Görüşü)	Bilirkişi Raporu
Niteliği	Tarafın yazılı beyanı/açıklaması	Takdiri bir delil
Amacı	Tarafın iddia veya savunmasını güçlendirmek	Mahkemenin özel ve teknik bilgiden yararlanması
Atayan Makam	Dava tarafı	Mahkeme
Bağlayıcılığı	İçeriğindeki vakıalar taraf için bağlayıcıdır.	Hakim tarafından serbestçe takdir edilir ancak mahkemeyi bağlar.

Yargıtay Kararlarında Uzman Mütalaasının Etkisi ve Adil Yargılanma Hakkı

Yargıtay, bilirkişi raporu ve uzman mütalaası arasında ciddi bir çelişki olması durumunda mahkemenin bu çelişkiyi giderme yükümlülüğü olduğunu defalarca vurgulamıştır.

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2017/1782 E. sayılı kararı, bir inşaat davasında bilirkişi raporundaki metraj tespiti ile davalının sunduğu uzman mütalaasındaki metraj arasında oluşan çelişkiye odaklanıyor. Yargıtay, mahkemenin bu çelişkiyi gidermek için yeni bir bilirkişi heyetinden rapor almadan karar vermesini bozma sebebi olarak görüyor. Aksi halde, tarafların Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde düzenlenen adil yargılanma hakkı ihlal edilmiş olur.
Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2018/4622 E. sayılı kararında ise, bir araç tamiri davasında teknik bilirkişi raporu alınmadan ve davalının sunduğu uzman mütalaası değerlendirilmeden karar verilmesi hatalı bulunmuştur. Bu karar, özellikle teknik konuların aydınlatılmasında, mahkemelerin konunun uzmanlarından yardım alması ve tarafların sunduğu uzman görüşlerini titizlikle incelemesi gerektiğini net bir şekilde ortaya koyar.

Uzman Mütalaası Hukuki Süreçte Ne İşe Yarar?

Yukarıdaki kararlar ışığında, uzman mütalaasının hukuki bir süreçte birden fazla kritik rolü olduğunu söyleyebiliriz:

Dava Sürecini Aydınlatır: Teknik ve özel bilgiyi gerektiren konularda, mahkemenin doğru bir karar vermesine yardımcı olur.
Denetim Mekanizması Oluşturur: Mahkemenin atadığı bilirkişi raporundaki eksik, hatalı veya yetersiz yönleri belirler.
Adil Yargılanma Hakkını Korur: Mahkemenin, tarafların itirazlarını ve beyanlarını dikkate almasını, bunları gerekçeli bir şekilde yanıtlamasını sağlar.

Özetle, uzman mütalaası tek başına bir delil olmasa da, bir hukuki süreçte hakkaniyetli bir kararın verilmesini sağlayan, hukuki süreci güçlendiren ve adil yargılanma hakkını koruyan önemli bir araçtır. Tarafların, özellikle teknik konularda iddia ve savunmalarını bu tür görüşlerle desteklemesi, davanın doğru bir şekilde ilerlemesi için kritik öneme sahiptir.