Adli Tıp Kurumu Balistik İnceleme: Fizik İhtisas Dairesi'nin Rolü

Adli Tıp Kurumu, Türk yargı sisteminde bilimsel ve teknik konularda bilirkişilik hizmeti sunan önemli bir kurumdur. Balistik inceleme de bu hizmetlerden biridir ve özellikle ateşli silahlarla işlenen suçlarda delillerin aydınlatılması açısından hayati bir rol oynar.

Adli Tıp Kurumu'nun görev ve yetkileri, 2659 sayılı Adli Tıp Kurumu Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle düzenlenmiştir. Ancak, 2/7/2018 tarihli 703 sayılı KHK ile 2659 sayılı Kanun'un birçok maddesi mülga hale gelmiş ve Adli Tıp Kurumu'nun teşkilat ve görevleri Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile yeniden düzenlenmiştir. Bu kapsamda, 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Adli Tıp Kurumu'nun yapısını ve ihtisas dairelerinin görevlerini belirlemektedir.

BAKANLIKLARA BAĞLI, İLGİLİ, İLİŞKİLİ KURUM VE KURULUŞLAR İLE DİĞER KURUM VE KURULUŞLARIN TEŞKİLATI HAKKINDA CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

Madde 16... : d) Adlî tıp ihtisas kurulları ile Adlî Tıp Kurumu dışındaki sağlık kuruluşlarının heyet hâlinde verdikleri rapor ve görüşler arasında ortaya çıkan çelişkileri, konu ile ilgili uzman üyelerin katılımıyla inceler ve kesin karara bağlar. (2) Fizik, Trafik ve Adlî Bilişim İhtisas Dairelerinin raporları Adlî Tıp Üst Kurullarında incelemeye alınamaz. Bu dairelerden birinin verdiği raporlar ile diğer bilirkişi raporları arasında çelişki bulunması hâlinde mahkeme veya Cumhuriyet savcılıklarınca gerekçesi belirtilmek suretiyle talep edilmesi üzerine raporlar, ilgili ihtisas dairesinin en az yedi uzmanının katılımı ile oluşan genişletilmiş uzmanlar heyetince incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Kararlar katılanların oy çokluğuyla alınır, eşitlik hâlinde başkanın bulunduğu taraf oy çokluğunu sağlamış olur. (3) Fizik, Trafik ve Adlî Bilişim İhtisas Dairelerinin genişletilmiş uzmanlar heyetinin çalışma usul ve esasları yönetmelikle düzenlenir. İhtisas Kurullarının görevleri

4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 16. maddesi, Adli Tıp Kurumu'nun ihtisas dairelerinin görevlerini ve raporlar arasındaki çelişkilerin giderilmesi usulünü düzenlemektedir. Özellikle, Fizik, Trafik ve Adli Bilişim İhtisas Dairelerinin raporları Adli Tıp Üst Kurullarında incelenemez. Bu dairelerden birinin verdiği raporlar ile diğer bilirkişi raporları arasında çelişki bulunması halinde, ilgili ihtisas dairesinin en az yedi uzmanının katılımıyla oluşan genişletilmiş uzmanlar heyetince incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Balistik incelemeler, Adli Tıp Kurumu bünyesindeki Fizik İhtisas Dairesi tarafından yürütülmektedir.

ADLÎ TIP KURUMU KANUNU UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

Fizik İhtisas Dairesi Madde 14... : j) Fizik ihtisas dairesinde incelenmek üzere gönderilen adlî belgeler, silah ve aletlerden bazıları merciinden müsaade alınmak üzere eğitim ve araştırma amaçlı olarak fizik ihtisas dairesinde muhafaza edilebilir. k) Fizik ihtisas dairesinde kalan silah ve diğer materyal dairenin özel demirbaş defterine kaydedilir. Fizik ihtisas dairesinde tutulan diğer adlî belge örneklerinin bilgi amaçlı olarak kaydı tutulabilir. l) Tetkike gelen ateşli silah mermileri, patlayıcı maddeler, bazı adlî belgeler mahallince geri alınmayıp da dairede birikim olduğunda bir zimmetle tadadı yapılarak ilgili mercilere teslim edilir. Adli Bilişim İhtisas Dairesi

Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin 14. maddesi, Fizik İhtisas Dairesi'nin görevlerini detaylandırmaktadır. Bu daire, incelenmek üzere gönderilen adli belgeler, silah ve aletleri muhafaza edebilir ve tetkike gelen ateşli silah mermileri, patlayıcı maddeler gibi materyalleri ilgili mercilere teslim edebilir.

Adli Tıp Kurumu Fizik İhtisas Dairesi'nin Balistik İncelemedeki Rolü

Adli Tıp Kurumu bünyesindeki Fizik İhtisas Dairesi, balistik incelemeler konusunda uzmanlaşmış bir birimdir. Bu dairenin temel görevleri şunlardır:

1. Ateşli Silahların ve Mühimmatın İncelenmesi: Olay yerinden elde edilen ateşli silahlar, mermi çekirdekleri, kovanlar, fişekler ve diğer mühimmat üzerinde detaylı incelemeler yapar. Bu incelemelerle silahın markası, modeli, çapı, çalışma prensibi, atışa elverişliliği ve yasal durumu tespit edilir.

2. Atış Mesafesi Tespiti: Maktul veya mağdurun vücudundaki yara izleri, giysilerdeki barut artıkları ve olay yerindeki bulgulara göre atış mesafesi belirlenir. Bu, olayın nasıl gerçekleştiği ve failin konumu hakkında önemli bilgiler sağlar.

   
   

1. Ceza Dairesi 2021/8188 E. , 2022/997 K.

Adli Tıp bilgilerine göre ateşli silahlarla mermi ateşlendiğinde namludan mermi çekirdeği ile birlikte aynı zamanda yanmış veya yanmamış barut parçacıkları ile bazı kimyasal materyallerde fışkırmakta ve bu tabancalar da en fazla 1 metre kadar namludan uzaklaşabilmekte, namlu karşısındaki hedefte bıraktığı izlere ve atıkların dağılım ve yoğunluğuna göre atış mesafesi de bu şekilde belirlenebilmekte olup, duvara veya hedef dışında başka sert bir zemine sıkılan merminin sekmesi nedeniyle maktul vurulmuş ise maktulden alınan kıyafetlerde atış artığı çıkmamaktadır zira tabanca nereye doğrultulmuş ve namlu nereye bakarken ateş edilmiş ise atış artıkları da oraya doğru fışkırmaktadır

1. Ceza Dairesi 2021/8188 E. , 2022/997 K. Bu içtihat, ateşli silahlarla yapılan atışlarda barut parçacıklarının ve kimyasal materyallerin dağılımına göre atış mesafesinin nasıl belirlendiğini açıklamaktadır. 3. Silah-Mühimmat Eşleştirmesi: Olay yerinden elde edilen mermi çekirdekleri ve kovanların, şüpheliden ele geçirilen silahla atılıp atılmadığı balistik karşılaştırma yöntemleriyle tespit edilir. Bu, suçun failini belirlemede kritik bir adımdır.

1. Ceza Dairesi 2021/12793 E. , 2022/4242 K.

1. Dosya kapsamında mevcut, maktulden elde edilen deforme çekirdek ile sanığa ait Sarsılmaz Kılınç 2000 marka model silahın karşılaştırılmasına ilişkin, Kayseri Kriminal Polis Laboratuvarının 30/09/2013 tarih, ... Jandarma Genel Komutanlığı Balistik İnceleme Şubesinin 11/12/2014 tarih sayılı raporlarında "maktulden elde edilen çekirdeğin, sanıktan elde edilen silahtan atılmadığına" ilişkin tespitleri ile Adli Tıp Fizik İhtisas Dairesi Başkanlığının 22/12/2013 ve 15/06/2015 tarih sayılı raporlarında ise "maktulden elde edilen çekirdeğin, sanıktan elde edilen silahtan atıldığına" ilişkin tespitleri arasında çelişki mevcut olması nedeniyle, söz konusu raporlar arasındaki çelişkinin giderilmesi, söz konusu raporlar arasında farklılığın neden kaynaklandığı ve maktule ait cesetten çıkartılan mermi çekirdeğinin sanığın tabancasıyla atılıp atılmadığının duraksamaya yer bırakmayacak şekilde belirlenebilmesi bakımından, öncelikle teknik üniversitelerden bu hususta rapor alınma imkanının araştırılması ve mümküm olması halinde rapor aldırılması, mümkün olmaması halinde Adli Tıp Kurumu Başkanlığı Fizik İhtisas Dairesi Balistik Şubesi bünyesinde konusunda uzman olan yedi kişilik heyet teşekkül ettirilmesinin mümkün olup olmadığı araştırılarak, mümkün olması halinde bu şekilde oluşturulan heyetten yeniden rapor aldırılması,

   
   

1. Ceza Dairesi 2021/12793 E. , 2022/4242 K. Bu içtihat, farklı kriminal laboratuvarları ile Adli Tıp Kurumu Fizik İhtisas Dairesi arasındaki rapor çelişkilerinin giderilmesi sürecini ve yedi kişilik uzman heyetinden rapor alınması imkanını göstermektedir. 4. Silahın Niteliğinin Tespiti: Kurusıkı tabancaların veya havalı tüfeklerin 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun kapsamında ateşli silah vasfı kazanıp kazanmadığı gibi teknik değerlendirmeler yapılır.

8. Ceza Dairesi 2020/14889 E. , 2022/8139 K.

Sanıkta silahla beraber özel yapım bilyalı fişek ele geçirilmemiş olması ve dosya içinde bulunan Ankara Kriminal Polis Labarotuvarı Müdürlüğünün raporunda, suça konu silahın ses ve gaz fişeklerini istimal etmek üzere imal edildiğinin, namlusu içerisinde bulunması gereken tahdit parçalarının mevcut olmadığının, yivsiz-setsiz kaval bir namluya sahip olduğunun, inceleme konusu tabancanın mevcut durumu itibariyle 6136 sayılı Yasaya göre ateşli bir silah olarak mütalaa edilmesi gerektiğinin, bu haliyle uygun çapta, özel şekil ve nitelikte metal bilye, kurşun veya benzeri cisim konulması suretiyle özel yapılmış fişekleri atabileceğinin ancak teknik özelliklerinde sonradan değişiklik yapıldığını gösterir nitelikte herhangi bir bulgu ve emarenin tespit edilemediğinin belirtilmesi karşısında, suça konu tabancanın orijinal halini koruyup korumadığı, orijinal üretim tabanca var ise karşılaştırmalı inceleme de yapılarak orijinal halinde değişiklik meydana getirilip yasak silah vasfı kazandırılıp kazandırılmadığı hususunda Adli Tıp Kurumu ilgili ihtisas dairesinden ek rapor alınıp sonucuna göre sanığın hukuki durumunun tayin ve takdiri gerektiği gözetilmeden, eksik araştırma ile yazılı biçimde hüküm kurulması,

8. Ceza Dairesi 2020/14889 E. , 2022/8139 K. Bu içtihat, kurusıkı tabancaların sonradan değişiklik yapılarak yasak silah vasfı kazanıp kazanmadığı hususunda Adli Tıp Kurumu'ndan ek rapor alınması gerektiğini vurgulamaktadır.

Ceza Genel Kurulu 2013/826 E. , 2014/107 K.

Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; Kriminal Polis Laboratuvarı ve Adli Tıp Kurumu Fizik İhtisas Dairesince düzenlenen raporlarda; sanıkta ele geçen silahın namlu içerisinde bulunan gaz ayırıcı parçasının halkavi yapıda olması nedeniyle, yapılan deneme atışlarında uygun çapta özel şekil ve nitelikte saçma, kurşun, metal küre gibi cisimleri atabildiğinin tespit edildiği, dolayısıyla 6136 sayılı Kanun kapsamında yasak niteliğini haiz ateşli silahlardan olduğu sonucuna ulaşıldığı belirtilmiş, ancak ele geçen silahın mevcut hali ile mi üretildiği, yoksa sonradan teknik özelliklerinde değişiklik yapılarak anılan kanun hükümlerine tâbi silah vasfına mı dönüştürüldüğü noktasında bir açıklama yapılmamıştır

Ceza Genel Kurulu 2013/826 E. , 2014/107 K. Bu içtihat, Adli Tıp Kurumu Fizik İhtisas Dairesi'nin, ele geçen silahın 6136 sayılı Kanun kapsamında yasak niteliğini haiz olup olmadığını ve sonradan değişiklik yapılıp yapılmadığını tespit etme görevini göstermektedir. 5. Patlayıcı Maddelerin İncelenmesi: Patlayıcı maddelerle ilgili olaylarda, patlayıcının türü, bileşimi, patlama mekanizması ve etkileri hakkında teknik raporlar hazırlar.

Ceza Genel Kurulu 2015/1088 E. , 2019/78 K.

Sanık ve Cumhuriyet Savcısı ..... tarafından Adli Tıp Kurumu Fizik/Balistik İhtisas Dairesi Başkanlığına müzekkere yazılarak boş kovanların kısa ve uzun namlulu silahlara ait olup olmadıklarının, tek veya daha fazla silahtan atılıp atılmadıklarının, boş kovanlar dışında diğer patlayıcılara ilişkin parçaların incelenerek hangi patlayıcılara ait olduklarının, bu tür patlayıcıların parçalayıcı, yaralayıcı, yakıcı, zehirleyici, öldürücü, zarar verici, bayıltıcı ve benzeri silahlardan olup olmadıklarının, hangi amaçlarla kullanıldıklarının belirlenmesinin istendiği,

Ceza Genel Kurulu 2015/1088 E. , 2019/78 K. Bu içtihat, Adli Tıp Kurumu Fizik/Balistik İhtisas Dairesi'nin patlayıcılara ilişkin parçaları inceleyerek türlerini ve etkilerini belirleme görevini ortaya koymaktadır. 6. Rapor Hazırlama ve Çelişkilerin Giderilmesi: Yapılan incelemeler sonucunda detaylı raporlar hazırlar ve bu raporları ilgili yargı mercilerine sunar. Farklı bilirkişi raporları arasında çelişki olması durumunda, genişletilmiş uzmanlar heyeti ile bu çelişkileri giderir.

Adli Tıp Kurumu'nun Balistik İncelemedeki Önemi

Adli Tıp Kurumu'nun balistik incelemedeki rolü, yargılamanın doğru ve adil bir şekilde sonuçlanması için büyük önem taşır. Kurum, bağımsız ve tarafsız bir şekilde bilimsel verilerle delilleri değerlendirerek, mahkemelere ve savcılıklara karar verme sürecinde yol gösterir. Özellikle karmaşık ve teknik bilgi gerektiren olaylarda, Adli Tıp Kurumu'nun uzmanlığı, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasına önemli katkı sağlar.

Kurumun raporları, mahkemeler tarafından diğer delillerle birlikte değerlendirilir. Mahkemeler, bilirkişi raporlarıyla bağlı olmamakla birlikte, bu raporlar genellikle yargılamanın seyrini etkileyen güçlü deliller niteliğindedir.

Sonuç / Özet

Adli Tıp Kurumu, balistik incelemeler konusunda uzmanlaşmış Fizik İhtisas Dairesi aracılığıyla yargı sistemine önemli bir destek sağlamaktadır. Ateşli silahlar, mühimmat ve patlayıcı maddeler üzerinde yapılan detaylı incelemelerle, olayların aydınlatılmasına, faillerin tespitine ve suçun niteliğinin belirlenmesine katkıda bulunur. Kurumun bağımsız ve bilimsel yaklaşımı, adil yargılanma hakkının güvence altına alınmasında kritik bir rol oynamaktadır. Özellikle raporlar arasındaki çelişkilerin giderilmesi mekanizması, delillerin güvenilirliğini artırmaktadır.