Adli Bilimlerde Balistik İnceleme: Hukuki Çerçeve, Kapsam ve Yargıtay Kararları

aslankriminal35
22 saat önce
6 dakikada okunur

Balistik inceleme, adli bilimlerin önemli bir dalı olup, ateşli silahlar, mühimmat ve bunların olay yerindeki etkileri üzerine yapılan bilimsel ve teknik araştırmaları kapsar. Türk hukuk sisteminde balistik inceleme, özellikle ceza muhakemesi süreçlerinde delillerin toplanması, değerlendirilmesi ve suçun aydınlatılması açısından kritik bir rol oynamaktadır. Bu inceleme, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği gibi mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülür.

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU Madde 63

Bilirkişinin atanması Madde 63 – (1) Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına re'sen, Cumhuriyet savcısının, katılanın, vekilinin, şüphelinin veya sanığın, müdafiinin veya kanunî temsilcinin istemi üzerine karar verilebilir. (Değişik cümle: 3/11/2016-6754/42 md.) Ancak, genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. (Ek cümle: 3/11/2016-6754/42 md.) Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, hukuk alanı dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu belgelendirmedikçe, bilirkişi olarak görevlendirilemez. (2) Bilirkişi atanması ve gerekçe gösterilerek sayısının birden çok olarak saptanması, hâkim veya mahkemeye aittir. Birden çok bilirkişi atanmasına ilişkin istemler reddedildiğinde de aynı biçimde karar verilir. (3) Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı da bu maddede gösterilen yetkileri kullanabilir.

CMK madde 63, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verilebileceğini belirtmektedir. Balistik inceleme de bu kapsamda değerlendirilen, özel ve teknik bilgi gerektiren bir alandır.

ADLÎ TIP KURUMU KANUNU UYGULAMA YÖNETMELİĞİ Madde 14

Fizik İhtisas Dairesi Madde 14 : — Fizik ihtisas dairesinde uzman bir başkan ile yeteri kadar uzman ve diğer personel bulunur. Fizik ihtisas dairesi aşağıdaki şubeler ve birimlerden oluşur: a) Adlî belge inceleme şubesi, b) Balistik şubesi, c) Adlî astronomi şubesi, d) (Mülga:RG-25/11/2016-29899) e) (MülgaRG-25/11/2016-29899) f) İz incelemeleri şubesi. Her şubede uzman bir şube müdürü ile yeteri kadar personel bulunur. Fizik ihtisas dairesinin görevleri ve çalışma usulleri şunlardır:

Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin 14. maddesi, Adli Tıp Kurumu bünyesinde "Fizik İhtisas Dairesi" altında bir "Balistik Şubesi" bulunduğunu ve bu şubenin balistik incelemeler yapmakla görevli olduğunu açıkça belirtmektedir. Bu durum, balistik incelemenin resmi ve uzmanlaşmış bir kurum tarafından yürütülen, hukuki süreçlerde kabul gören bir delil toplama yöntemi olduğunu göstermektedir.

Balistik İnceleme Nedir?

Balistik inceleme, ateşli silahların ve mühimmatın adli amaçlarla incelenmesi bilimidir. Bu inceleme, bir suç olayında kullanılan ateşli silahın türünü, kalibresini, atış mesafesini, merminin izlediği yolu ve merminin hangi silahtan atıldığını tespit etmeye yönelik teknik ve bilimsel yöntemleri içerir. Balistik inceleme, genellikle üç ana alana ayrılır:

İç Balistik (Internal Ballistics): Ateşli silahın namlusu içinde merminin hareketini inceler. Ateşleme mekanizması, barutun yanması, gaz basıncı ve merminin namlu içindeki ivmelenmesi gibi konular bu kapsamdadır.
Dış Balistik (External Ballistics): Merminin namludan çıktıktan sonra hedefe ulaşana kadar havada izlediği yolu inceler. Hava direnci, yerçekimi, rüzgar gibi faktörlerin merminin yörüngesi üzerindeki etkileri bu alanda değerlendirilir.
Terminal Balistik (Terminal Ballistics): Merminin hedefe çarptıktan sonraki etkilerini inceler. Merminin hedefe nüfuz etme derinliği, enerji transferi, doku hasarı ve merminin deformasyonu gibi konular bu kapsamdadır.

Adli balistik ise, bu üç alanı adli soruşturmalarda delil toplama ve analiz etme amacıyla kullanır.

Balistik İncelemenin Kapsamı ve Yöntemleri

Balistik inceleme, olay yerinden elde edilen çeşitli deliller üzerinde yapılır. Bu deliller şunları içerebilir:

Ateşli Silahlar: Olay yerinde bulunan veya şüphelilerden ele geçirilen tabanca, tüfek gibi ateşli silahlar.
Mühimmat: Boş kovanlar, mermi çekirdekleri, patlamamış fişekler.
Hedef Materyaller: Merminin isabet ettiği duvar, araç, insan vücudu gibi materyaller.
Barut Artıkları: Atış sonrası oluşan barut artıkları, giysiler veya vücut üzerinde bulunabilir.

Balistik incelemede kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

Karşılaştırmalı Mikroskopi: Ateşli silahtan çıkan mermi çekirdekleri ve boş kovanlar üzerinde oluşan mikroskobik izler (namlu yiv-set izleri, iğne izi, tırnak izi, çıkarıcı izi) karşılaştırmalı mikroskop altında incelenir. Her ateşli silahın kendine özgü izler bırakması nedeniyle, bu yöntemle bir merminin hangi silahtan atıldığı tespit edilebilir.
Atış Mesafesi Tayini: Barut artıkları ve mermi giriş deliği çevresindeki yanık/kavruk izleri incelenerek atışın hangi mesafeden yapıldığı belirlenir. Bu, olayın intihar mı, kaza mı yoksa cinayet mi olduğu konusunda önemli ipuçları verebilir.
Silahın Çalışır Durumu ve Teknik Özellikleri: Ele geçirilen ateşli silahın çalışır durumda olup olmadığı, herhangi bir arızasının bulunup bulunmadığı ve teknik özellikleri incelenir.
Mermi Yörüngesi Analizi: Olay yerindeki mermi giriş ve çıkış delikleri, merminin izlediği yolu ve atış açısını belirlemek için analiz edilir.
Barut Artığı Analizi (GSR - Gunshot Residue): Atış sonrası oluşan barut artıkları, şüphelilerin ellerinde, giysilerinde veya olay yerindeki diğer yüzeylerde bulunabilir. Bu artıkların kimyasal analizi, bir kişinin ateşli silah kullanıp kullanmadığını veya atışa yakın olup olmadığını tespit etmeye yardımcı olur.

Yargıtay Kararlarında Balistik İnceleme

Yargıtay, balistik incelemenin ceza yargılamasındaki önemini ve bu incelemelerin nasıl yapılması gerektiğini birçok kararında vurgulamıştır. Balistik inceleme raporları, mahkemeler tarafından delil olarak kabul edilmekle birlikte, diğer delillerle birlikte değerlendirilmesi gereken teknik bir rapordur.

1. Balistik İncelemenin Zorunluluğu ve Kapsamı

Yargıtay, özellikle ateşli silah kullanılan suçlarda, balistik incelemenin eksiksiz yapılmasını ve elde edilen tüm delillerin bu incelemeye tabi tutulmasını zorunlu görmektedir.

1. Ceza Dairesi 2015/386 E. , 2015/814 K.

b-) Sanıklar.., ., ., ..,..,.. ve..'nun av tüfeği ile sanık...'un İse tabanca ile ateş ettiklerinin Mahkemece kabul edilmesi karşısında, olay yerinden, araçlardan, maktullerin ve mağdurların vücutlarından ele geçen tabanca, tüfek, kovan, kartuş ve çekirdekler üzerinde balistik inceleme yaptırılarak kaç adet silahtan atıldığı yönünde ekspertiz raporu alınmasından, c-) Olay mahallinde, sanıklar, mağdurlar, tanıklar ve olay yeri inceleme tutanağını düzenleyen kolluk görevlileri de hazır edilerek, uzman bilirkişi marifetiyle denetime olanak verecek biçimde temsili ve tatbiki keşif yapılması, anlatımların doğruluğunun denetlenmesi, olay yerinde bulunan maktüller, mağdurlar ve sanıkların bulundukları yerler gösterilerek birbirlerine olan uzaklıkları ve atış mesafelerinin tespit edilmesinden sonra,

Bu karar, olay yerinden, araçlardan, maktullerin ve mağdurların vücutlarından ele geçen tabanca, tüfek, kovan, kartuş ve çekirdekler üzerinde balistik inceleme yaptırılarak kaç adet silahtan atıldığının tespit edilmesinin gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca, olay yerinde temsili ve tatbiki keşif yapılarak atış mesafelerinin tespit edilmesi de vurgulanmıştır.

2. Bilirkişi Raporunun Değerlendirilmesi ve Çelişkilerin Giderilmesi

Yargıtay, balistik inceleme raporlarının mahkemeyi bağlayıcı olmadığını, ancak raporlar arasında çelişki bulunması halinde bu çelişkinin giderilmesi gerektiğini belirtmektedir.

1. Ceza Dairesi 2013/3161 E. , 2013/6935 K.

Olay yerinde taraflar ve tanıklar hazır edilerek, refakate olay yeri inceleme uzmanı, silah uzmanı ve adli tıp uzmanı alınıp üçlü bilirkişi kurulu oluşturulması, olay mahallinde tarafların ve tanıkların anlatımlarında belirttikleri yerlerin ve kendilerinin bulundukları yerlerin göstermeleri sağlanarak, anlatımlarının doğruluğunun denetlenmesi, dosyada bulunan olay yeri inceleme raporu ve krokilerde belirtilen olay yerinde bulunan üç adet boşkovan ile bu atışların isabet yerleri, patlamamış fişek, yastık üzerinde bulunan çıkışı ve çekirdeği olmayan giriş deliği, maktulün cesedinin bulunduğu yer, olayın meydana geldiği odanın genişliği, belirlendikten sonra, olay yeri inceleme raporunda belirlenen atış istikametleri ve atışların yerden yükseklikleri de dikkate alınarak, anlatımların ve kabul edilen olayın cereyan tarzının olay yeri bulgularına uygunluğunun denetlenmesi, oluşturulacak bilirkişi heyetinden alınacak raporlar ve tüm emanetlerle birlikte dosyanın Adli Tıp Kurumu Fizik-Balistik İhtisas Kuruluna gönderilerek, olayın cereyan tarzına ilişkin mütalaa alındıktan sonra sanıkların hukuki durumunun tayini gerekirken eksik inceleme ile hüküm kurulması,

Bu karar, balistik inceleme raporunun sadece suça konu tüfek ve boş kartuşlar yönünden inceleme yapmasının yeterli olmadığını, tüfeğin çalışma prensipleri, kendiliğinden ateşlenip ateşlenmeyeceği gibi hususlarda da bilgi ihtiva etmesi gerektiğini belirtmektedir. Eksik inceleme nedeniyle Adli Tıp İhtisas Dairesinden ek rapor alınması gerektiği vurgulanmıştır.

4. Balistik İncelemenin Diğer Delillerle Birlikte Değerlendirilmesi

Yargıtay, balistik inceleme raporlarının tek başına değil, diğer tüm delillerle birlikte değerlendirilmesi gerektiğini belirtmektedir. Parmak izi, tanık ifadeleri, olay yeri inceleme tutanakları gibi delillerle balistik inceleme sonuçlarının uyumlu olması önemlidir.

Ceza Genel Kurulu 2017/238 E. , 2018/408 K.

a- Suçta kullanılan tabanca, balistik incelemeye tabi tutularak daha önce vuku bulan terör ve sair eylemlerde kullanılmış silah olup olmadığı tespit edildikten, b- Tabancanın muhtelif aksamında ve şarjöründe teşhise elverişli parmak izi bulunup bulunmadığının tespiti, bulunduğu takdirde emniyette hıfzedilen başka suçlara ve şahıslara ait parmak izleri ve sanığın parmak izlerinin ve ayrıca maktulün daha önce çalıştığı kurumda iş sebebiyle veya başka sebeplerle alınmış parmak izi mevcutsa, bununla mukayeselerinin yaptırılmasından sonra, tüm delillerin birlikte değerlendirilmesi suretiyle sanığın hukuki durumunun tayini gerekirken, eksik inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm tesisi," isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmiştir Bozmaya uyan Üsküdar 2.

Bu karar, suçta kullanılan tabancanın balistik incelemeye tabi tutulmasının yanı sıra, parmak izi incelemesi de yapılarak tüm delillerin birlikte değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Sonuç / Özet

Balistik inceleme, ateşli silahlarla işlenen suçların aydınlatılmasında vazgeçilmez bir adli bilim yöntemidir. Türk hukuk sisteminde, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği kapsamında düzenlenmiş olup, Adli Tıp Kurumu bünyesindeki Balistik Şubesi tarafından yürütülmektedir. Bu inceleme, silahın türü, atış mesafesi, merminin izlediği yol ve hangi silahtan atıldığı gibi kritik bilgileri ortaya koyar. Yargıtay kararları, balistik incelemenin eksiksiz yapılmasını, raporlar arasındaki çelişkilerin giderilmesini, raporların diğer delillerle birlikte değerlendirilmesini ve yetersiz inceleme ile hüküm kurulmamasını zorunlu kılmaktadır. Balistik inceleme raporları, mahkemeler için önemli bir delil olmakla birlikte, hakimi bağlayıcı nitelikte değildir ve hakim tarafından serbestçe takdir edilir.