Trafik Kazası Kusur Tespiti: Bilirkişi Raporu ve Uzman Mütalaasının Hukuki Rolü

Trafik kazalarında hukuki sorumluluğun ve tazminat taleplerinin belirlenmesinde kusur tespiti merkezi bir öneme sahiptir. Türk yargılama hukuku, bu teknik konunun aydınlatılması için iki temel mekanizma sunar: Mahkemece atanan bilirkişi incelemesi ve taraflarca sunulan uzman mütalaası.

I. Bilirkişi Raporunun Hukuki Konumu ve Sınırları

Mahkemeler, özel veya teknik bilgi gerektiren kusur tespiti gibi konularda, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında bilirkişi görevlendirir.

A. Bağlayıcılık İlkesi ve Hakimin Takdir Yetkisi

• Bağlayıcı Değildir: HMK Madde 282 uyarınca, hakim, bilirkişinin oy ve görüşünü diğer tüm delillerle birlikte serbestçe değerlendirir. Bilirkişi raporu, hakimi mutlak surette bağlayıcı nitelikte değildir.

• Kusur Değerlendirmesi Hakime Aittir: Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, taksirle işlenen suçlardan dolayı kusurluluk değerlendirmesi yapmak, normatif bir yargı gerektirdiğinden, münhasıran mahkeme hakimine aittir (Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2024; Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2020).

• Bilirkişinin Görev Alanı: HMK Madde 279/4 ve CMK Madde 67/3, bilirkişinin yalnızca uzmanlık, özel veya teknik bilgi gerektiren hususlarda açıklama yapabileceğini, hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamayacağını açıkça belirtir.

B. Çelişkili Raporların Giderilmesi Zorunluluğu

Mahkemece atanan bilirkişi raporları ile kaza tespit tutanağı veya ceza dosyasındaki raporlar arasında çelişki bulunması durumunda, Yargıtay bu çelişkinin giderilmeden karar verilemeyeceğini hükme bağlamıştır.

• Giderme Yöntemi: Mahkeme, çelişkiyi gidermek için ya bilirkişiden ek rapor aldırır, ya da Karayolları Fen Heyeti, Adli Tıp Kurumu Trafik İhtisas Dairesi veya üniversitelerin ilgili kürsülerinden seçilecek uzman bir kuruldan denetime elverişli, ayrıntılı ve gerekçeli yeni bir rapor aldırır (T.C. Konya BAM, 2017).

II. Uzman Mütalaasının (Görüşünün) Rolü ve Önemi

Tarafların, mahkeme sürecine aktif olarak katılımını sağlayan en önemli mekanizmalardan biri, HMK Madde 293 ve CMK Madde 67/6 ile düzenlenen uzman mütalaası (bilimsel görüş) hakkıdır.

A. Uzman Mütalaasının Niteliği ve Amacı

Uzman mütalaası, tarafların kendi iddia ve savunmalarını desteklemek amacıyla, özel ve teknik bilgi gerektiren konularda bağımsız bir uzmandan aldıkları bilimsel görüşü içeren bir delildir.

• Delil Olarak Değerlendirilmesi: Bu mütalaa, mahkeme tarafından HMK uyarınca bir delil olarak kabul edilir ve hakim tarafından serbestçe takdir edilir.

• Temel İşlevi:

  • Davanın Aydınlatılması: Karmaşık teknik konuların hakime izah edilmesini sağlamak.

  • Bilirkişi Raporuna İtiraz: Mahkeme raporundaki teknik hataları, eksiklikleri veya farklı yorumları ortaya koyarak, rapora yönelik itirazları bilimsel olarak desteklemek.

  • Hakime Yardımcı Olma: Hakimin, farklı uzman görüşlerini değerlendirerek daha doğru ve sağlam temelli bir karar vermesine destek olmak.

B. Trafik Kazası Kusur Tespiti Etkisi

Trafik kazası davalarında sunulan uzman mütalaası; kazanın oluş şekli, hız hesaplamaları, trafik kurallarına aykırılıklar ve kusur oranları gibi teknik detayları farklı bir bilimsel perspektifle analiz ederek, yargılamanın seyrini değiştirebilecek nitelikte olabilir.

🔑 Sonuç ve Özet-Trafik Kazası Kusur Tespiti

Trafik kazası kusur tespiti, teknik bilgiye dayalı olmakla birlikte, nihai karar ve hukuki nitelendirme hakimin vicdani kanaatine bağlıdır. Bilirkişi raporu ve uzman mütalaası, hakimin bu kanaate ulaşmasında hayati rol oynayan delillerdir. Özellikle raporlar arasındaki çelişkilerin giderilmesi ve kusurun varsayımlara değil, Karayolları Trafik Kanunu ve bilimsel verilere dayandırılarak tespit edilmesi, adil bir yargılamanın temel şartıdır.

📚 Kaynakça ve Atıf Listesi (APA 6)

Mahkeme ve Tarih	Esas/Karar Numarası	Atıf
Yargıtay 12. Ceza Dairesi	E. 2023/5245, K. 2024/1044	(Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2024)
Yargıtay 12. Ceza Dairesi	E. 2019/13225, K. 2020/668	(Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2020)
T.C. Konya BAM 8. Hukuk Dairesi	Emsal Karar (2017/10871 K.)	(T.C. Konya BAM, 2017)
Yargıtay Ceza Genel Kurulu	E. 2013/12-771, K. 2015/150	(Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2015)